Senin, 25 Juni 2012

KAMUS SANSEKERTA–INDONESIA S

KAMUS
SANSEKERTA – INDONESIA
A B C D E G H I J K L M O P R S T U W
Oleh :
Dr. Purwadi, M.Hum
Eko Priyo Purnomo, SIP
————————————————————————————
S
saba : berkunjung
sabab : sebab, karena
saben : tiap-tiap
sabet : sabet, sebat; sabetan : 1 penghasilan sampingan; 2 cara memainkan wayang
sabin : sawah
sabit : pisau, sabit
sabrang : seberang, menyeberang
sabuk : sabuk; sabuk cotha : ikat pinggang; sabuk wala : ikat pinggang; sabuk èpèk : ikat pinggang
sad : enam, keenam
sada : lidi
sadak : perlengkapan makan sirih
sadali : bintang
sadana : dana, harta
sadara : hormat, rendah hati
sadarga : dugaan, kiraan
sadarpa : berani, gagah
sadaya : semua, segala; sadarum: (ing.) semua, segala
sadé : jual
sadha : musim yang ke-12
sadhana : dana, harta, uang
sadhang : pohon sebangsa palma
sadhegan : 1 campuran tembakau rokok; 2 dagu
sadhel : tempat duduk di sepeda
sadhéla : sebentar, sekejab
sadhèng : pohon sebangsa palma
sadhéngah : sembarang
sadhépah : sedepa
sadhèrèk : saudara
sadhiya : sedia, siap
sadho : sebangsa dokar
sadi : dari, agak sedikit
sadpada : capung, kumbang
sadran : upacara adat sadran
sadu : sabar
sadulur : saudara
sadur : sadur, kutip
sadya : niat, kehendak
saé : baik, bagus
saékakapti : seia sekata
saékapraya : seia sekata
saéngga : sehingga, maka
saèstu : sebenarnya, sesungguhnya
saga : saga
sagah : sanggup
sagala : segala, semua
sagara : samudra, laut; saganten : (ing.) samudra, laut
saged : bisa, dapat
sagelar sapapan : sebarisan
sagnyan : tanda baca dalam huruf Jawa
sago : sagu
sagotra, sagotrah: sekeluarga
sagu : sagu
saguh : sanggup
saguna : terutama, kemuliaan
sagung : semua
sah : sah, resmi, beres
saha : serta, dan
sahakarya : pertolongan
sahal : seketika itu juga, pada waktu itu juga
saharsa : suka cita, senang
sahasa : paksaan, dengan pekerja, dengan berani
sahasika : paksaan, dengan pekerja, dengan berani
sahasra : seribu (1000)
sahita : hati, perasaan
sahitya : bersama-sama, beserta
sahya : sahaya, saya, hamba
saiki : sekarang, kini
saingga : sehingga, maka
sairib : seperti, kaya
sais : kusir
saiyeg saekapraya : satu tekad, seia sekata
sajak : sepertinya
sajeg jumbleg : selamanya
sajeng : nira yang direbus
saji, sesaji : sesaji; tudung saji : penutup makanan; sajèn : sesajian
sajiwa : sejiwa
sajuga : satu
sak : 1 saku; 2 satu; saklangkung : lebih-lebih; sakésuk : sepagi; sakloron : berdua; sakwèhning : oleh karena, oleh sebab; sakwingi : kemarin
saka : 1 dari; 2 tiang; 3 tahun Saka; sakakala : tahun saka; sakatambé : dinihari, pagi-pagi sekali
sakabda : tahun Saka
sakadi : sekerja
sakal, sakala : seketika itu
sakala : seketika; sakalaguna : semua kebajikan
sakalir : semua, segala
sakanti : bersinar, bercahaya
sakareng : sebentar, sekarang
sakat : mulai dari
sakatha : kereta
sakéca : enak, nikmat
saketi : sejuta
sakelar : saklar
saking : dari
sakit : sakit
sakra : terang
saksana : lekas, segera
saksi : saksi
sakta : gemar, senang akan
sakti : sakti, keramat
saku : saku, kantung
sal : bangsal
sala : sendirian, tunggal
salab : letak, tempat
salaba : belalang
salaga : gaya, tingkah laku
salah : salah; salah cipta : salah cipta; salah deleng : salah lihat; salah éndah : salah tingkah, berbuat yang tidak perlu; salah gawé : salah kerja; salah gemèn : suka mencampuri urusan orang lain; salah graita : salah rasa; salah ilik: salah lihat; salah kapti : salah niat, salah tujuan; salah kardi : salah kerja; salah karya : salah kerja; salah kedadèn : salah kejadian, keliru; salah mangsa : salah iklim, salah musim; salah pandeleng : salah lihat; salah siji : salah satu; salah surup : salah tahu; salah tampa : salah terima, salah paham; salah ton(en) : salah lihat; salah urat : salah urat, kesleo; salah wèwèng : menyeleweng
salak : buah salak
salaka : perak
salaki rabi : suami istri
salaluné : selanjutnya, berikutnya
salang : tali lekar; salang gumun : terheran-heran; salang pikulan : pikulan dan tali lekarnya; salang sebat : salah sebut, hampir sama; salang sengguh : salah tanya; salang siji : salah satu; salang suduk : bertikam-tikaman; salang surup : salah lihat; salang tunjang : bertingkah tak sopan
salap : letak, tempat
salapan : tiga puluh enam hari
salawana : berselisih, bertengkar
salé : jenis sayuran
salécun : banyak sekali
salep : salep, obat gosok
saliku : air
salikur : dua puluh satu
salin : salin, ubah; salin gagasan : ganti gagasan; salin swara: berubah bunyi
salingkuh : selingkuh, serong
salinting : segelinting
salintir : segelintir
salira : 1 badan, fisik, jasmani; 2 biawak
saliré : semua, segala
salisih : selisih
salit : dahaga, haus sekali
saloka : seloka; saloka wedhar : undian, lotre
salong : sebagian
salu : rumah muka, balai-balai
saluku : duduk belunjur
sama : sama; samahita : kecerdasan, bijaksana; samakita : bersamadi, bersembahyang
samad : berkat, sawab
samadi : semedi
samadya : seukuran, sekemampuan
samaja : gajah
samak : sampul, kulit
samakta : siap sedia
samana : ketika itu, waktu itu
samang : engkau, kamu
samangké : sekarang, kini; samangkéyan : sembarangan
samanta : semua, semuanya
samantara : sementara
samanya : biasa
samapta : siap sedia, sanggup
samar : samar-samar
samas : empat ratus
samasta : semua, semuanya
samata : nyata, benar, sama
samatra : sedikit
samaya : menunda janji
sambada : mampu
sambah : sembah, menyembah
sambaing : jenguk, kunjung; sambang suwel : penjahat
sambarana : ceroboh
sambartaka : rusak, kiamat
sambat : mengeluh, berkesah
sambatara : tahun
sambawa : tidak mustahil
sambéga : keinginan, dambaan
sambegana : tajam ingatan
sambékala : halangan
samben : setiap, tiap-tiap
samber : 1 sambar; 2 sebangsa jala; samber nyawa : sabung nyawa, pandai berperang; samberan: ayam; samber lilèn : kumbang padang; samber mata : sambar mata, hewan kecil yang terbang dan mudah masuk mata
sambet : sambung, sambut; pinjam
sambi : sambil
sambilan : sambilan
sambit (di-) : dilempar, disebat
sambiwara : sayembara
sambodana : ujar, bicara, perkataan
sambong : sambung
sambrama : penghormatan, sambutan
sambuk : cambuk, cemeti
sambung : sambung
samburat : semburat
sambut : sambut; sambut damel : bekerja
samèk : alas perut, makan pagi
samekta : siap sedia, sanggup
samené : demikian, sekarang
samengko : nanti
samépa : sekat, bersanding
sami : sama
samida : kayu bakar
samin : minyak samin
samir : daun pisang penutup makanan
samirana : angin
samita : sasmita, tanda-tanda
samoda : senang, suka hati
samodana : kata-kata semu
samodra : samudra, laut; samodra rob: samudra surut
samoha : semua
sampad : tali sandal, selempang terompak
sampah : sampah
sampak : cepat, rikat
sampaka : lengkap, penuh
sampali : nista, jelek
sampan : sampan, prahu kecil
sampang : pohon sampang
sampar : sampar, tendang
samparan : kaki
sampéka : tipu daya, muslihat, cerdik
samper : sampir, sambar
sampet : sudah teratur, cukup
sampéyan : kamu, anda; sampéyan dalem : paduka
sampil : paha lembu yang disembelih
sampir : sampir
sampun : sudah
sampur : sampur, selendang tari
sampurna : sempurna, paripurna
sampyan : engkau, tuan, sampean
sampyoh : mati bersama; sampyuh : mati bersama
samubarang : segala hal, sembarang; samudaya : segala, semua samukawis : segala hal, semua perkara
samudana : kata-kata semu
samuhita : semedi
samudra : samudra, laut
samuha : perkumpulan, persidangan
samun : samar, rahasia
samur : samar
samuwa : dengan upacara resmi
samya : sama, sedang
sana : pohon sana
sanadyan : meskipun, walupun
sanajan : meskipun, walaupun
sanak : saudara, sanak famili
sanalika : seketika
sananta : nama bentuk kata
sancaya : nama windu
sandé : urung, batal, sarung,
sandéha, sandéya : ragu-ragu, khawatir
sandékala : gurat merah di langit senja
sandhang : sandang, pakaian; sandhangan : 1 pakaian; 2 tanda baca, harokat; sandhang lawé : sejenis bangau; sandhang wlikat : diselipkan dibawah ketiak
sandhat : tali pengantar, dekat, berdamping
sandhéné : seandainya, seumpama
sandhi : sandi, rahasia
sandhing : dekat, bersanding
sandhung : sandung, terantuk; sandhung lamur : daging kerbau di dada; sandhung watang : perkara penting yang tak boleh dilanggar
sandhur : sandur, sejenis seni
sandi : sandi, rahasia; sandi asma : nama rahasia, nama yang dirahasiakan; sandilata : nama tumbuhan obat; sandisastra : sastra sandi; sandiupaya : sandi rahasia; sandiwara: sandiwara, drama, teater; telik sandi : mata-mata, inteligen
sandika : siap, sedia
sandyakala : gurat merah di langit senja
sanéga : bersiap, bersedia
sanèngga : sehingga
sanépa : ibarat, peribahasa
sanès : lain
sang : sang, si
sanga : sembilan
sangadi : 1 baginda; 2 sengaja
sangaji : baginda raja
sangan : bilangan sembilan
sangapa : siapa
sangar : hebat, dahsyat, menakutkan
sangara : mustahil
sangat : sangat, amat
sanget : sangat, amat
sangga : sangga, jinjing; sangga krama : menjawab dengan sesuka hati; sangga langit : tumbuhan sulur-suluran; sangga runggi : halangan, rintangan; sangga uwang : bertopang dagu
sanggah : sanggah, sangkal
sanggama : hubungan intim
sanggap : sanggup
sanggar : gingsul
sanggem : janji, kewajiban
sanggi : sangga
sanggit : dramatika, penjiwaan
sanggraha : persediaan, jamuan, hidangan
sanggrama : perang, berperang
sanggrekan : halangan, rintangan, aral
sanggul : sanggul, kundai
sanggup : sanggup, bersedia
sanggya : segala, semua
sanghara : rusak, hancur; sangharakalpa : hari kehancuran, hari kiamat
sangi : janji, berjanji, nazar
sangit : bau hangit
sangiwèn : dahulu, zaman dahulu
sangka : dari; sangka déné : makanya, oleh karena itu
sangkal : tangkai kapak; sangkal putung : pijat urat bagi orang yang patah tulang
sangkala : angka tahun yang disusun dalam kata-kata bernilai angka; candrasangkala: sangkala yang berdasarkan pada perhitungan tahun bulan; suryasangkala : angka tahun yang didasarkan pada perhitungan tahun matahari
sangkan : asal, dari; sangkan paran : asal dan tujuan
sangkar : sangkar, kurungan
sangké : asal, dari
sangkèng : asal, dari
sangkep : lengkap
sangkèt : nama tetumbuhan obat
sangkéta : sengketa, berselisih, bertengkar
sangkin : makin
sangking : dari
sangkrah : ranting bambu
sangku : panah, bokar, mudam
sangkuh : sangkur, mata sangkur
sangkut : sangkut, libat
sangkya : asal, dari
sangsang : sangga
sangsara : sengsara, kesulitan; sangsara désa : uang kas desa
sangsaya : semakin
sangu : saku, bekal
sangut : beliung, kampak
saniki : sekarang
saningga : sehingga
saniskara : segala hal, sembarang
sanityasa : senantiasa, selalu
sanja : menengok, menjenguk
sanjang : berkata
sanmata : baik, bening
santa : baik, bening
santak : benda, harta
santan : santan
santana : saudara
santen : santan
santer : keras, cepat
santi : semboyan, motto; santiaji : petunjuk pelaksanaan; santika : mutiara; sesanti : semboyan, kata mutiara
santosa : sentosa, kuat
santun : sopan
santya : 1 larangan; 2 pujian, terpuji
sanubari : sanubari, hati
sapa : siapa
sapah : ubi kayu
sapala : sedikit, sepatah kata
sapandurat : sekejap mata, sebentar
sapata : berjanji, bersumpah
sapeket : karib
sapélé : sepele
sapet : sampai pada
sapi : sapi
sapih : pisah, cerai
sapir : shafir, batu intan
sapit : sepit, penjepit; sapit urang: taktik dan strategi perang dengan membuat susunan barisan seperti sapit urang
saplak : serupa botol, hampir sama
saprantu : nama tanaman obat
sapta : tujuh; saptadarma : tujuh darma, tujuh pengabdian; saptamarga : tujuh doktrin
sapu : sapu; sapu udhar : terurai, terlepas; sapu dhendha : hukuman; sapu jagat : merata ke seluruh jagat; sapu lebu: pembersihan total, sweeping; sapu tangan : sapu tangan
sapucapan : satu cerita, satu perkataan
sapuluh : sepuluh
sapunika : sekarang, kini
saput : dilimputi, ditutupi; saput dhengkul : sampai ke lutut; saput pranti : selengkapnya dengan alat-alat; saput lemah : terang tanah, mulai remang-remang di pagi hari
sara : 1 berkaitan dengan; 2 sengsara; sarabasa : rusak; sarabuta : kusir, sais; saradula : harimau; saranangga : tikus; sarasidya : bunga tunjung; saraswati : bidadari Dewi Rarasati; sarawèdi : rahasia; sarayuda : pesuruh
sarab : nama penyakit anak, sawan
saraba : sebangsa kijang
saraga : asyik, gemar
sarah : sampah
sarampangan : serampangan
sarana : sarana
sarandu : sekujur, seluruh
sarang : sarang
sarangan : sarangan
saranta : sabar
sarap : sarap, makan pagi
saras : sembuh, waras
sarasa : makna, arti
sarasati : cipta
sarati : pawang gajah
sarawungan : sahabat, kenalan
saraya : bantuan, pertolongan
sardana : kaya
sardula : harimau
saré : tidur, istirahat
sarèh : sabar, tenang, pelan
sarem : garam
sarèn : darah yang dimasak
sareng : bersama
sarenti : tidak bersama-sama
saresmi : bersenggama
saréyan : berbaring
sarga : bab, pasal
sari : inti; sari kuning : zat pewarna kuning dalam membuat kain batik; sari kurung : bunga nagasari; saripati : inti, pati, saripati; sari wosé : bunga, nagasari
sarika : ia, orang kepercayaan
sariki : ini, sekarang
sarimbit : sekalian, bersama-sama
sarimpi : serimpi, jenis tali
saring : saring
sarira : badan
saritim : bunga rejasa
sarjana : sarjana, ahli
sarju : setuju, cocok
sarkara : manis, dandanggula
saroja : bunga tunjung
saron : saron, bagian dari gamelan
sarong : sarung
sarpa : ular
sarta : serta
saru : saru, jorok; saru siku : tata sila, tata krama
sarujuk : sepakat, setuju
sarung : sarung; sarung kaki : sarung kaki; sarung tangan : sarung tangan
saruni : serunai
saruwé : menyapa, menangani
sarwa : serba, semua; sarwa-sarwi : serba-serbi; sarwi : serba; sarwya : serba
sarya : bantuan, pertolongan
sasa : kelinci
sasab : tutup, selimut
sasadara : rembulan; sasadhara : rembulan; sasalancana : rembulan
sasag : sasak, telusur
sasak : sasak, telusur
sasama, sasami : sesama
sasana : sasana, tempat
sasangka : bulan
sasangkan : bulab-bulanan
sasanti : puji-pujian
sasar-susur : sangat keliru
sasat : seperti
sasati : tunggal kehendak
sasawa : bangkai
sasi : bulan
sasikantha : suryakantha, kaca pembesar
sasmaka : sinar, cahaya
sasmaya : baik, indah
sasmita : lambang, tanda
sasra : seribu; sasrabahu, bahusasra: seribu tangan; sasrawarsa: milenium, seribu tahun
sasrahan : pemberian, persembahan
sasrangan : menyerbu dengan cepat
sasrawungan : kenalan, sahabat, handai taulan
sasti : enam puluh (60)
sastra : sastra, tulisan; sastra banyu : nama bentuk keris; sastra cetha : ajaran luhur; sastra daksa : ahli ilmu, mahir; sastra harjéndra, sastra jéndra : ajaran luhur
sastrika : senjata, pedang
sata : tembakau
satak : benda, harta
satata : sesuai dengan aturan, tertata
satéja : cahaya, sinar, pelangi
satemah : akhirnya, akibatnya
sathithik : sedikit
satiti : teliti
satmaka : senyawa, sejiwa
satmata : kasat mata, dapat dilihat
sato : satwa, hewan, binatang
satorasih : terkenal, termasyhur
satriya : satria
satru : musuh; satru bebuyutan : musuh turun-temurun; satru ati: musuh hati; satru batin : musuh batin
satu : 1 satu; 2 acuan, cetakan; satu budi : kebulatan tekad
satuhu : sebenarnya
satus : seratus
satwa : binatang, hewan
satwika : utama, terutama
satya : setia; satyalencana : lencana/penghargaan untuk tanda kesetiaan, pengabdian; satyawada : memegang teguh kata-katanya
saudara : saudara
sauga : asal, asalkan
saulon : satu telan
saur : saur, makan akhir; saur manuk : cerewet, ribut, banyak suara
sausap : sedikit
saut : disambar, disebut
sawa : ular sawah
sawab : wibawa, pengaruh gaib
sawah : sawah
sawala : menolak, menyanggah
sawan : 1 ketakutan, cemas; 2 jenis penyakit
sawana : menyucikan diri, mandi
sawanan : ketakutan, cemas
sawang : rumah laba-laba
sawangan : pandangan
sawarga : surga
sawarna : 1 satu warna; 2 emas
sawastu : sesungguhnya, sebenarnya, sebetulnya
sawat : lempar; sawatgata : hidangan, jaminan
sawé : 25 rupiah
sawed : selempang
saweg : baru, lagi, sedang
sawéga : siap, sedia
sawegung : semua, segala
sawenang-wenang : sewenang-wenang
sawer : ular
sawi : tanaman sawi
sawidak : enam puluh (60)
sawiji : satu, bersatu
sawismaya : keran
sawita : mengabdi
sawiyah : 1 sewenang-wenang; 2 anak cicak
sawo : buah sawo; sawo matang: warna kulit orang Jawa, coklat muda seperti buah sawo matang
sawung : jago, ayam jantan; sawunggaling : ayam jantan aduan
sawur : sebar, tabur
saya : semakin
sayab : sayap
sayabara : sayembara
sayaga : sudah siap
sayah : payah, letih, capai
sayaka : panah
sayakti : sesungguhnya, sebetulnya
sayana : tempat istirahat, tempat tinggal
sayang : 1 sayang; 2 tukang tembaga
sayarda : bertambah sangat
sayekti : sungguh, benar; sayektos : sungguh, benar
sayem : ayem, senang, bahagia
sayembara : sayembara
sayogya : sebaiknya
sayub : basi
sayuk : rukun, bersatu
sayur : sayuran
séba : menghadap, hadir
sébak : sibak, belah, pecah
sebandar : syahbandar
sebar : sebar, tebar, tabur
sebawa : wibawa, pengaruh
sebda : sabda, kata
sebel : sebal, kecewa, tak rela
sebit : sabit, lempar; sebit runting: rusak
secang : pohon secang (bahan cat warna merah)
seda : cipta, sabda, firman
séda : mati, meninggal
sedaya : semua, segala; sedanten, sedarum : (ing.) semua, segala
sedhah : sirih, kinang; sedhahan : 1 suruhan; 2 utusan
sedhakep : sedekap
sedheku : duduk bersila
sedhéla : sebentar
sedheng : muat; sedhengan : cukupan, sedang-sedang
sedhèngah : semua, segala, sembarang
sedhep : sedhap; sedhep malem : bunga sedap malam
sedhèrèk : saudara
sedhih : sedih, susah
sedhiya : sedia, siap
sedhuh : aduk
sedulur : saudara
sedya : niat, kehendak, keinginan
sega : nasi; sega kebuli : nasi bercampur daging; sega golong : nasi dibulat-bulat; sega lutut : nasi dicampur ketan; sega mas : nasi kuning; sega penak : nasi pulan; sega pondhoh : bubur jagung; sega thiwul : nasi thiwul, nasi dari ketela
seganu : kemarin dulu
segara : samudra, laut; seganten: (ing.) samudra, laut
segawon : anjing, serigala
segung : semua, segala
séhat : sehat
seja, sedya : sengaja, tuju, yang dituju
sejati : sejati
sekar : kembang, tembang; sekar kedhaton : bunga istana, putri raja; sekar mayang : bunga mayang
sekati : sekali
sekawan : empat (4)
sekeb : sekap
sekéca : enak, nikmat
sekèci : sekoci, perahu kecil
sekedhap : sebentar
sekedhik : sedikit
sekoci : perahu kecil
sekong : serabut akar
seksi : seksi, bagian
sekti : sakti
sekul : nasi
sekung : selabut, akar enau
sela : waktu luang, tempat luang
selak : lekas, cepat-cepat
selan : sisipan, tempat yang luang
selang : pipa plastik; selang sebat : pinjam nama; selang gumun : mudah kagum;
selang seling : selang-seling, warna-warni; selang silih : meminjam apa-apa; selang surup : keliru, salah
selangkung : dua puluh lima, 25;
selapan : tiga puluh lima hari
selarik : selarik, sebaris
selasih : bunga selasih
seling : seling; seling surup : keliru, salah
selip : mogok, terselip
selir : selir
sélog : sebangsa ubi hutan
selok : pisau raut
selon : tabung tempat menaruh rempah-rempah
selop : selop
selot : semakin
selup : selop
selur : berduyun-duyun
selut : pembungkus rangka
sema : kuburan, perkuburan
semada : sedikit, agak
semadi : semedi, bertapa
sémah : istri
semana : segitu
semandan : sedikit, agak
semandi : dibanding dengan
semangat : semangat, motivasi
semanger : baik, indah, bagus
semanggi : semanggi, jenis tumbuhan
semanten : demikian, begitu, segitu
semaput : pingsan
semat : derajat, pangkat
sembada : mampu
sembaga : mashur, mujur benar
sembagi : kain cita, cita
sembah : sembah; sembah bekti : sembah bekti; sembah sungkem : sembah sungkem; sembahyang : sembahyang, sholat
sembarangan : sembarangan, semaunya
sembari : sembari, sambil
sembawa : harimau
sembèr lèwèr : mudah bosan
sembet : sambung
sembir : rabit, koyak
semboja : samboja, jenis bunga
sembok : ibu, simbole
sèmbong : kain seperti dodot bagi wanita istana
sembrama : penghormatan, sambutan
sembrana : sembrono, ceroboh
sembrani : berani; kuda sembrani : kuda tunggangan dewa
sembuh : sembuh, waras
sembung : kayu sambung
sembur : sembur
semburat : menciprat, bersirat
semèdi : semedi, tapa
semekta : siap, sedia
semendhi : semedi, bertapa
semené : istirahat
semengko : sekarang, kini
semerep : melihat, mengetahui
semi : bersemi, tumbuh
semil : sedikit sekali
semilih : banyak pilihan
semingi : berbaring dengan badan dan kepala lebih tinggi
semir : semir
semita : sasmita, lambang, tanda
semono : segitu, itu
sempal : sempal, lepas
sempana : sempana, macam bentuk keris
semprul : tembakau kasar
semu : 1 semu; 2 agak
semur : semur, jenis masakan
semut : semut; semut gatel : semut gatal
séna : kuat, gagah; sénapati : pemimpin perang, jendral
senajan : meskipun, walaupun
sendari : gadis cantik
sendawa : sejenis burung layang-layang
sendhal : tarik; sendhal mayang : pencabut nyawa
sendhang : sendang, kolam, mata air
sendheng : tali busur
sendhul : tatap, sendal
sendika : setuju, cocok
seneng : senang
senéngga : jikalau, seumpama
senénjong, seninjong : campur-aduk
sengadi : dalih, berdalih
sengados : dalih, berdalih
sengaja : sengaja
sengak : bau menusuk hidung
sengap : bentak
sengara : mustahil, tak mungkin
sengéngé : matahari
séngga : sehingga, sampai, seperti
sengganèn : nama gamelan
senggang : senggang, renggang
senggata : hidangan, suguhan
sengguh : angkuh, tinggi hati
senggung : sebangsa musang yang punya senjata kentut yang baunya luar biasa
senggutru : bakal capung (masih dalam air)
sengir : bau anyir
sengit : sengit, benci
sengka : asal, dari
sengkala : bilangan tahun berupa sandi
sengkalang : lingkar roda
sengkan : asal, dari
sengkang : kosong
sengkel : sedih, susah
sengkelat : memasang, mengenakan; sengkelit : membawa keris dengan diselipkan di pinggang
sengker : pingit, simpan
sengsem : terpikat, tertarik
seni : kesenian, keindahan
senik : bakul
seninjong : campur aduk, gado-gado
senjata : senjata; senjata pitulung : senjata penolong
sentak : bentak
sentani : saudara, famili
sentheng : tali yang direntang
senthir : lampu
senthot : berotot, kuat
sentika : pandai olah senjata dalam perang
sentolo : tonggak, galangan perahu
sentosa : sentosa, kuat, kokoh
sentul : nama pohon buah
senuk : senuk, tapir
sepa : tawar, tak berasa
sepada : 1 sepeda; 2 awas, luas pada
sepah : sepah, ampas
sepala : sedikit
sepana : nama bentuk keris
sepang : sepang, nama pohon (bahan cat merah)
sepat : sepat, jenis ikan
sepata : berjanji, berujar
sepen : sepi
seper : singgah istirahat
sepet : 1 sepit, pahit; 2 sabut kelapa; sepet madu : manis sekali
sepi : sepi, sunyi
septa : tujuh
sepura : maaf, ampun
serat : tulis, surat
serwa : serba, semua
séta : putih
setal : kandang kuda
setengah : ½, separo; setengah tuwuh : setengah matang
sétra : padang, lapangan
setrèn : sawah, ladang yang diairi
setri : istri, perempuan
setu : sabtu
setuju : setuju, sepakat
setunggal, setunggil : satu, tunggal
setya : setia
séwaka : menghadap
sèwu : seribu
sida : jadi, berhasil; sida wurung : batal, gagal; sidaguri : seleguri; sidarsi : pendita yang mulia; sidawayah : nama pohon
sidheku : duduk tegap tangan bersedekap di meja
sidhem : sunyi, senyap; sidhem premanem : sunyi, hening
sidi : sempurna, bulat
sidik : benar
sidikara : dipupu, dikenakan mantra
sigar : pecah, belah; sigar semangka : belah dua sama persis
sigeg : berhenti; sigeg wacana : berhenti bercerita
sigi : ujung tenunan
sigit : cakap, tampan
sigra : segera
sigrak : semangat
sih : sih; asih : kasih, cinta
siji : satu
sika : ujung, cula, gombak
sikara : menganiaya, menyiksa; gendhak sikara : aniaya
sikarini : nama tembang gedhe
sikep : siap, sedia, sikap
siki : satu, merak,burung merak
siksa : siksa
sila : 1 dasar; 2 duduk bersila; silakrama: menikah, kawin; silaning akrama : menikah, kawin; siladri : gunung batu
silah : pecah, kelompok
silang : silang
silat : silat
silih : saling; silih asih : berkasih-kasihan
siling : dituang
siluman : siluman
sima : macam, harimau
simah : istri
simbah : kakek, nenek
simbar : rambut di dada
simbok : ibu
simpen : simpan
simping : jajar, sunting
simpir : simpir
sinar : sinar, cahaya
sinarawèdi (sedulur -) : sahabat karib
sinartan : disertai
sinatriya : dianggap sebagai ksatria
sinau : belajar
sindap : ketombe
sindhèn : sinden, penyanyi tembang
sindhung riwut : angin besar
sindhutan : petani
sindikara : dipuja, puji
sindir : sindir
sindu upaka : air, sungai
sindur : 1 merah muda; 2 tandak
sindura : merah muda
singa : singa; singabarong : pertunjukan tari tradisional cina; singanegara : algojo kerajaan, pemenggal kepala
singat : tanduk
singha : singa; singhasana : singgasana; narasingha : singgasana raja
singid : rahasia, sembunyi, misterius
singkrih : disingkiri
singkur : belakang, dibelakang
singlar : belah, pecah
singset : erat, kuat
singub : sempit, pengap
singunen : cemas, kuatir
sinidikara : dicipta, dipuja
sinjang : pakaian, jarik
sinom : 1 daun asam muda; 2 tembang sinom; sinoman : pelayan pemuda
sinta : 1 terpuji; 2 nama wuku yang pertama
sinten : siapa
sintru : sunyi
sinuba-suba : dihormati
sinudarsana : diteladani, dicontoh
sinuhun : yang dijunjung, yang dimuliakan
sinukarta : dimuliakan, dihormati
sinungan : kedapatan
sinungga-sungga: dijunjung-junjung
sinuwun : yang dijunjung, yang dimuliakan
sipat : 1 sifat; 2 benang yang dicelup warna untuk menggaris kayu; sipat kandel : pusaka, kesaktian; sipat kuping : cepat sekali; sipat wong : sifat manusia
sira : kamu, engkau
sirah : kepala
siram : 1 sinar; 2 mandi
sirap : sirap, genting papan
sirep : tidur, diam; sirep bocah; : jam tidur anak (± jam 20.00); sirep jalma : jam0)
sirih : suruh, sirih
sirna : sirna, hilang
siru : suatu
sisih : sebelah, sis, bagian
sisik : sisik; sisik melik : tanda-tanda untuk membantu pelacakan suatu kasus
sisil : dikupas dengan mulut; sisilan : kupasan
siswa : siswa, murid
sisya : siswa, murid
sita : 1 sita, ambil; 2 baik, bagus; sitakara : dipuja, dicipta; sitangsu : bulan; sitaresmi : bulan
siti : tanah, bumi; siti hinggil, sitinggil : tanah/tempat yang ditinggikan untuk balai penghadapan; siti payah : rezeki, penghidupan; tedhak siti: upacara turun tanah untuk bayi
siwa : uwa, kakaknya ayah/ibu
siwakan : kolam ikan
siwalan : pohon rontal, lontar
siwamba : air penghidupan
siwi : anak
siya : menyengsarakan, menganiaya, sia-sia
siyaga : siaga, siap
siyos : menjadi, jadi
siyub : rindang, sejuk
slaka : 1 perak; 2 seloka, syair; slaka wedhar : syair bebas
slambu : kelambu, tirai, sekat kain
slamet : selamat, aman
slangsang : tempat bunga (sirih, dsb.)
slasih : bunga selasih
sléndhang : selendang
sléndro : slendro, laras musik gamelan
slenthem : slentem, jenis alat musik
slepa : tempat sirih
slepèn : tempat tembakau
slepi : wadah tembakau
slintru : sunyi, tampak puaka
tidur manusia (± jam 22.0slira : badan, anda; slira-sliri : mondar-mandir
sloka : seloka
slomprèt : selompret
slop : slop, sandal
slumpring : kulit bambu
smara : asmara, cinta; smaradana : tembang asmarandana
smita : tanda, lambang, sasmita
sobita : indah sekali
sodhok : tekan, desak
soga : warna merah untuk batik
sogat : jamuan, hidangan
sogata : jamuan, hidangan
sogèl : padi yang lekas berbuah
sogok : sogok, suap
sogolan : taruk, tunas
sojah : pembicaraan
sojar : kata-kata
sok : 1 tumpah; 2 kadang-kadang
soka : suka, gembira
soklat : coklat
sokong : sokong, dukung
sol : sol
solah : tingkah laku; solah bawa : tingkah laku, tabiat; solah tenaga : mengeluarkan tenaga; solah tingkah : tingkah laku
solèd : oles, sudip
solo : solo, enggan, segan
solor : 1 sukur; 2 akar tunjang
solot : sulut, nyala
solung : sulung
som : berjalan dengan langkah-langkah panjang
soma : 1 bulan; 2 hari senin
somah : keluarga, istri
sombèng : rabit, robek, sobek
sombong : sombong, congkak
sompèl : rompes, gompel
sompèt : sumpet, tertutup
sompit : siput, kecil kece
sompok : lemas, habis tenaga
sona : anjing
sondher : tanpa
sondhèr : sebai untuk menari
sondhol : sundul, tatap
sondhong : galah yang ujungnya diberi bakul untuk menjolak buah
song : geronggang, tua, relung
songa : sembilan
songar : sombong, congkak
songkok : peci, mahkota
songkop : galak yang ujungnya diberi bakul untuk penjolok bambu
songkro : 1 gerobak dorong; 2 sudah renta, rusak
songol : songol, pemarah
songot : tegap, cegak
songsong : songsong, payung
sontak : hancur, remuk
sonten : sore, petang
sontong : serotong
sonya : sepi, sunyi
sonyaruri : senyap, sunyi, sepi
sopal : cincin hiasan tombak
sopan : sopan
sopana : tangga, tumpuan, lantaran
sor : bawah, rendah
sora : keras
sorah : amanat, ajaran
soré : sore, petang
sorèng : kuat; sorèngpati : prajurit yang gagah berani, panglima perang
sori : maaf, ampun
sorog : anak kunci
soroh : serah, pasrah, beri
sorok : dorong, dukung
sorot : cahaya, sinar
soso : kasar, gagap
sosog : anyaman bambu diujung galak untuk menjalak buah
sosoh : lembut
sosol : gagap, menganggap, kasar
sosor : makan langsung dengan mulut
sosoran : tempat untuk menyosor
sosot : bentukan, makian
sot : kutuk, maki
sotya : hiasan, emas
sowak : rusak, robek
sowan : menghadap
sowang : sendiri; sowangan : sendirian; sowang-sowang : sendiri-sendiri
srabat : dua penangkal
srabédan : keinginan, kegemaran yang buruk
srah : serah, pasrah; srah-srahan : pemberian, persembahan, menyerahkan
srakah : 1 serakah, loba, tamak; 2 uang ongkos pernikahan dari pihak laki-laki yang diserahkan kepada pihak perempuan
srama : asrama
srambi : serambi
srambu : kelambu
srampad : sengkelit
srana : sarana, usaha, usada
srandhal : sandal
srandhul : jenis pertunjukan rakyat
sranta : sabar
sranthal : jalan cepat
sranthil : bergantungan, tak teratur
sranti, srantèn : sabar
srapat : sekejab
srasah : lapisan, saluran, dasar, lantai
srat : serat, tulis
srati : 1 pawang gajah; 2 (di-ni) : dilayani dengan baik
sraton : buas, pemarah
srawa : suara
srawana : musim yang pertama
srawung : pergaulan, hubungan sosial
sraya : bantuan, pertolongan
sreba : serba, semua
sreban : serban, surban
srebat : serbat
srebèt : lap, kain pembersih
sreda : percaya, sudi
sredu : setuju
sreg : pas, cocok
sregep : rajin, tekun
srèi : iri, dengki
srékal : menjegal
srempal : sempal, patah, putus
srémpang : selempang, serampang
srèmpèd : serempet, menyenggol
srempeng : kerja keras cepat
sremplah : bergantungan hampir patah
sreng : keras, tegang
srengen : marah, murka
srengéngé : matahari
srenggala : ujung, pucak, tanduk
srenggi : gunung, lembu
srengkara : kerusakan, kerusuhan
srenteg : keinginan kuat, maksud
srenti : tidak serempah
srep : sejuk
srepan : 1 pendinginan; 2 pengetahuan
srepegan : cepat, lekas
srèpèt : serempet, senggolan
srèsèh : manis tutur katanya
sresep : meresap, masuk
srèwèh : tampak mengalir di sana-sini
sri : cemerlang; sribombok : sribombok, jenis burung; sridanta, srigadhing : bunga srigading; srigunggu : nama tanaman; srigunting : srigunting, jenis burung; srikata : bunga srikaya; srikawin : mas kawin, mahar; srigak : tangkas; srilara : bangkai mayat yang tergeletak di seberang tempat; srimala : sangat indah; srimanganti : jenis gedung dikraton; srinata : tembang sinom; srisakit : bangkai mayat yang tergeletak di sembarang tempat
sriging : tangkas
srimbit : serimbit, berduaan
srimpak : ambang pintu
srimpi : srimpi, jenis tarian
srindhitan : burung serindit
sring : sering, kerap
sringah : terang, cerah, senang
srinthil : tahi kambing/ kelinci/domba
sripah : bela sungkawa, berduka
sriping : criping, keripik
srisig : pagar dinding
sriti : sriti, jenis burung
sriya : makmur, sejahtera
sru : seru, sengit
srumbung : agar tanaman
srundhèng : serundeng, jenis lauk
srunggan : sistem tumpang sari
sruni : 1 seruni, melati; 2 seruling
sruti : hemat
srutu : cerutu
sruwa : dengki, iri hati
sruwag : bolong, lubang
sruwal : bertumpukan tak teratur
sruwé : lama
sruwèk : lubang
sruweng : bolongan bundar
suba : sopan, santun
subada : kukuh, kokoh, kuat
subaga : masker, untung, bagus
subagya : bahagia, untung sekali
subakti, subaktya : berbakti
subal : jejal, campuran
subasita : sopan santun, tatakrama
subuh : subuh
subur : subu, makmur
suci : suci, bersih
suda : berkurang, susut
sudagar : saudagar, pedagang
sudama : dermawan, murah hati
sudana : dermawan
sudara : saudara; sudarawèdi : sahabat karib
sudarma : bapak
sudarsana : contoh, teladan
sudha : susut, berkurang
sudhah : bedah, pecah
sudhang : tabung/perian, bambu
sudhèt : bedah, pecah, coblos
sudhi : sejenis basung
sudhing : tidak sudi, enggan
sudhiya : bersedia, siap
sudhung : kandang rumah
sudi : sudi, mau
sudibya : mulia, terhormat, sakti
suding : tunjuk, penunjuk
sudira : berani, gagah; sudiradraka : nama tembang gedhe
sudra : bawah, rendah, hina
suduk : coblos, tusuk; suduk jiwa : bunuh diri; suduk maru : pisau bermata dua; suduk slira : bunuh diri
sugal : ugal-ugalan, kasar
sugata : jamuan, hidangan
sugèh : kaya
sugeng : selamat
sugih : kaya; sugih bala : banyak kawan
sugoh : suguh, hidangan
sugreng : puaka, mukertasyam
sugri : semua, seluruh
sugu : alat pertukangan untuk menghaluskan kayu
suguh : suguh, hidangan
suh : simpati
suhun : minta, mohon
sujalma, sujanma : manusia, orang
sujana : orang pintar, ahli
sujèn : tusukan
suji : tikam, tusuk saji
suka : suka, gembira, senang; suka lila : sukarela
sukan : permainan
sukara : babi hutan
sukarsa : niat yang baik, keinginan mulia
sukarta : pekerjaan yang baik
sukci : suci, bersih
suker : kotor
sukerta : bermasalah
suket : rumput
sukla : putih, bersih
sukma : sukma, roh
sukmana : ruh, nyawa
sukra : hari jum’at
sukreta : bermasalah
suksma : suksma, roh
suku : kaki
sukun : sukun, jenis buah
suk un : sebangsa timun
sukup : penuh sesak
sula : tombak, senjata tajam
sulah : tingkah laku
sulak : sulak, pembersih
sulaksana : pilihan, lebih, cemerlang
sulam : sulam, tambal
sulang : tunas tebu yang kedua
sulap : sulap
sulaya : bertengkar
sulek : sesak, sempit
suligi : seligi
sulih : wakil, ganti
suling : suling
sulistya : indah, antik
sulit : sulit
suluh : suluh, terang
suluk : suluk, suara indah
sulung : sulung
sulur : sulur, mengulur, merambat
suma : bunga
sumadhiya : sedia, siap
sumadi : semedi, bertapa
sumaguh : sanggup, siap
sumahab : tampak menggerombol banyak
sumaji : sudah disediakan, tersedia
sumakawis : segala hal, semua persoalan
sumakéyan : angkuh, sangar, payah
sumanak : ramah, akrab
sumanasa : nama bunga
sumandhing : bersanding, berdekatan
sumangga : mempersilahkan, silakan
sumanta : bicara, pertimbangan
sumantali : pawang gajah
sumapala : rendah hati
sumaput : pingsan
sumar : semerbah, merata
sumarah : pasrahm menyerah
sumaré : 1 tidur; 2 meninggal
sumarsana : bunga cempaka
sumawah : bersawah, bercocok tatam
sumawana : dan, serta
sumaya : berjanji, menyanggupi
sumba : kesumba
sumbaga : mashur, termashur
sumbalinga : terlaksana, dapat dipegang kata-katanya
sumbang : sumbang; sumbang surung : dorongan, dukungan
sumbar : sumbar, bicara keras
sumbat : sumbat, tutup
sumber : sumber
sumbit : galah bercabang untuk menjolok buah
sumbon : bahan untuk sumbu
sumbu : sumbu
sumbul : bakul tertutup, tempat seperti bakul untuk upacara
sumbung : sombong, congkak
sumbut : cocok, sesuai
sumèh : ramah, murah senyum
sumelang : was-was, kuatir
sumèlèh : pasrah, menyerah
sumeni : istirahat
sumerep : mengetahui, melihat
sumet : menyalakan, menyulut
sumpah : sumpah, janji
sumpek : sempit, berdesakan
sumpel : ganjal
sumpena : bermimpi
sumpet : sumpet, sumbat
sumpil : siput kecil
sumping : sumping
sumpit : kembal, tempat rokok
sumrah : segar, nyaman
sumringah : cerah
sumuk : panas, sumuk
sumung : demam, panas
sumunu : beranak, berkembang
sumur : sumur; sumur gumuling : terusan air dalam tanah
sumurup : mengetahui, melihat
sumyah : senang, kenyang, ceria
sun : 1 cium; 2 ingsun, saya
sunar : sinar, cahaya
sundari : perempuan yang cantik
sundawa : sundawa
sundek : sempit sesak
sundel : pelacur; sundel laut : kuda laut; sundel bolong : nama hantu
sundep : sundep, jenis hama
sundha : dua kali; sundha mandha : permainan anak
sundhang : tanduk, sronggot
sundhul : sundul, tatap; sundhul langit : tinggi sekali
sundhung : pikulan rumput
sunduk : tusuk
sung : beri, persembahan
sunga : benang sutra
sungapan : kuala, muara
sungar : bermegah-megah
sungga : ranjau
sunggal : serakah
sunggan : ranjau
sunggar : sisir, gingsul
sunggata : jamuan, hidangan
sunggi : sunggi, junjung
sungging : sungging, tatah
sungkan : sungkan, segan
sungkawa : sedih, duka
sungkem : sungkem, berbakti
sunglon : teluk
sungsang : saling silang
sungsum : sumsum
sungsung : pemberian, persembahan
sungu : tanduk
sungut : sangat, rambut
suntak : tumpah, jatuh
sunthi : gadis kecil; prawan sunthi : gadis remaja yang belum haids
sunting : sunting, pilih
suntrut : sedih, muram
sunu : anak
sunya : sepi, sunyi; sunyaruri : sunyi senyap, sepi
sunyata : benar, sungguh
supada : binatang buas
supadi : supaya, agar
supadya : supaya, agar
supak : sesak, sempit
supaos : supaya, agar
supata : berjanji, maki
supatni : indah, cantik
supaya : supaya, agar; supados: supaya, agar
supé : lupa, alpa
supena : mimpi
supit : supit, jepit; supit urang : strategi perang dengan mengatur barisan membentuk supit udang
supraba : cahaya indah
supranata : aturan yang baik
suprandéné : meskipun demikian
suprih : harapan
sura : berani; suraduhita : bidadari; suragana : para dewa; suralaya, suraloka : tempat para dewa; suranata : raja dewa; suranggakara : berani sekali, sangat berani; suranggana : bidadari; surapada : keinderaan, kahyangan; surapana: minuman keras; surapati: raja dewa; surapsara : raja bidadara; surapsari : ratu bidadari; suréndra : raja dewa; surèngpati : 1 raja dewa; 2 nama keris; surèngrana : berani, pemberani; surawadu: bidadari
suraga : bantal
surak : sorak, ramai
surakah : serakah, tamak, loba
suraksa : menjaga, menguasai
surambi : serambi
surasa : makna, arti; suraos : (ng.) makna, arti
surastri : bidadari
surat : surat
surata : keberanian
surem : suram, gelap
surèn : pohon durian
suretna : emas, logam mulia
surga : surga
suri : 1 sisir rapat; 2 teladan
surjan : jenis gaya baju
suroh : suruh, sirih
surtanah : doa selamatan pada orang yang meninggal dunia
surti : hemat-hemat, cermat
suru : suru, sendok daun
surud : surut
suruh : sirih
surung : dorong
surup : melihat, petang hari
surya : surya, matahari; suryakantha : kaca pembesar
susah : susah, sedih
susetya : kesetiaan
susila : kesopanan, tata krama
susra : terkenal, kondang
susrasa : patuh
susrawa : masyur, terkenal
susu : susu
susuh : sarang
susuhunan : junjungan
susuk : 1 susuk; 2 uang kembalian; susuk kondhé : tusuk sanggul
susun : susun
susung : songsong, menyongsong
susup : masuk, menyisip
susur : tembakau susur
susut : berkurang
suta : anak
sutapa : semedi, bertapa
sutéja : pelangi, cahaya, sinar
suthik : menolak, tak mau
suthing : enggan, segan
suthup : balut
sutikna : jeli, cermat; sutiksna : jeli, cermat
sutra : sutera
sutrepta : senang, puas sekali
suwa : segar (untuk kalam)
suwadi : sesungguhnya, sewajarnya
suwak : robek, sobek
suwal : celana pendek
suwala : menolak, tak sanggup; suwalapatra : surat
suwan : sowan, menghadap
suwanda : badan, tubuh; suwandagni : matahari
suwangan : muara, kuala
suwap : suap, uang sogokan
suwara : suara, bunyi; suwanten : suara, bunyi; suwaos : suara, bunyi
suwarga : surga
suwari : kasuari (nama burung)
suwarna : emas; suwarna dwipa : pulau Sumatra
suwasa : emas
suwau : tadi, dahulu
suwawa : ayo, mari
suwé : lama
suwéda : jari
suweg : nama tumbuhan
suweng : subang, kosong
suwidak : enam puluh
suwing : tergiang-ngiang di telinga
suwingya : cerdas, bijaksana
suwita : mengabdi, berguru
suwiwi : sayap
suwuk : berhenti
suwul : pasak besi pada beliung
suwun : 1 minta, mohon; 2 terima kasih
suwung : kosong, hampa
suwur : warta, kabar, berita
suwut : tempurung untuk menghasilkan benang yang ditenun
suyasa : rumah, gedung
suyud : suka memberi
swa : mandiri, kepala; swabawa: tabiat, perangai; swabretya: prajurit; swadaya : mandiri; swadésa : desa yang mandiri; swagata : hidangan, jaminan, jamuan; swagotra : turun, keturunan; swagreha : rumah pribadi; swasana : suasana, keadaan; swasembada : mencukupi kebutuhan diri; swasta : swasta, mandiri; swayambara : sayembara
swah : langit
swana : anjing
swandana : kereta
swanita : darah
swara : suara; swanten : suara
swarga : surga; swargaloka : tempat surga; swargi: almarhum
swasa : emas

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Komentarlah dengan baik dan sopan. Pasti akan dibalas oleh pemilik. Mohon jangan mengandung unsur kasar dan sara, mari berbagi pengetahuan, silakan kritik karena kritik itu membangun dan membuat sesuatu menjadi lebih baik

Creative Commons License
MENGUAK TABIR SEJARAH NUSANTARA by Ejang Hadian Ridwan is licensed under a Creative Commons Attribution 3.0 Unported License.
Based on a work at menguaktabirsejarah.blogspot.com.
Permissions beyond the scope of this license may be available at http://menguaktabirsejarah.blogspot.com.